ساختمان مفصل چگونه است؟
معمولا در محل مفصل استخوان ها قدري حجيم تر ميشوند تا سطح تماس آنها با يكديگر بيشتر شود. اين افزايش سطح تماس هم موجب حركت بهتر و هم پايداري بيشتر در حين حركت ميشود.
مفصل قسمتي از سيستم حركتي بدن انسان است كه فعاليت زيادي دارد و به علت همين فعاليت زياد است كه بيش از قسمت هاي ديگر اين سيستم دچار اختلال در عملكرد ميشود. بيشترين بيماري هاي سيستم حركتي بدن در مفاصل است. درد، تورم و خشكي در حركت از معمول ترين مشكلات سيستم حركتي است كه به علت اختلال در كاركرد مفصل بوجود ميايد.
از لحاظ كاركردي سه نوع مفصل در بدن انسان وجود دارد.
مفصل متحرك يا دي آرتروز Diarthrosis
در اين نوع مفاصل دو استخوان تشكيل دهنده مفصل كاملا آزادانه در كنار يكديگر حركت ميكنند. مانند مفصل مچ دست يا زانو. در مفصل زانو استخوان درشت ني كاملا در مقابل استخوان ران حركت كرده و به جلو و عقب ميرود.
مفصل نيمه متحرك يا آمفي آرتروز Amphiarthrosis
در اين نوع مفاصل استخوان هاي تشكيل دهنده مفصل توسط بافتي ديگر به يكديگر چسبيده اند. گرچه اين استخوان ها ميتوانند نسبت به هم حركت كنند ولي اين حركت آزادانه و كامل نيست. به عنوان مثال ميتوان از مفاصل بين دو مهره كمري يا مفصل بين استخوان هاي درشت ني و نازك ني در ناحيه زانو نام برد.
مهره هاي كمر به توسط ديسك بين مهره اي به هم متصل ميشوند. گرچه با تغيير شكل ديسك مهره ها ميتوانند كمي نسبت به هم حركت كنند ولي اين حركت محدود است.
مفصل بدون حركت يا سين آرتروز Synarthrosis
در اين مفاصل دو سر استخوان ها به توسط غضروف يا رباط به هم متصل شده و عملا حركتي بين دو استخوان وجود ندارد. مثل مفصل بين استخوان هاي جمجمه
گرچه جمجمه از تعدادي استخوان صفحه هاي در كنار هم درست شده است كه از هم جدا هستند ولي اين استخوان ها نسبت به هم حركتي ندارند.
غضروف
غضروف بصورت لايه اي است كه انتها هاي استخوان ها را پوشانده و موجب روان شدن حركت دو استخوان نسبت به يكديگر ميشود
كپسول مفصلي
كپسول مفصلي پرده يا كيسه ايست كه دور تا دور مفصل را پوشانده است و در بالا و پايين در محلي كه غضروف تمام ميشود محكم به استخوان ميچسبد. كپسول مفصلي يكي از ساختمان هايي است كه موجب نگه داشته شدن دو سر استخوان در محل مفصل در كنار هم ميشود
رباط يا ليگامان Ligament
رباط يا ليگامان نوارهايي از بافت ليفي يا فيبرو و بسيار محكم هستند كه در اطراف مفصل و بيرون كپسول مفصلي قرار گرفته و موجب پايداري مفصل ميشوند. رباط ها مانع از حركت مفاصل در جهات خاصي ميشوند تا بدين وسيله موجب شوند تا مفصل فقط در جهت هاي معيني حركت كند. در اغلب اوقات رباط ها به كپسول مفصلي چسبيده و جزئي از آن هستند.
لايه سينوويال Synovial membrane
لايه سينوويال يك لايه سلولي ظريف است كه سطح داخلي كپسول مفصلي را ميپوشاند و وظيفه آن ترشح مايع سينوويال Synovial fluid است. مايع سينوويال مايع لزج و لغزنده ايست كه در درون كپسول مفصل است و در بين سطوح مفصل موجب روان شدن لغزش غضروف ها بر روي هم ميشود. اين مايع همچنين غضروف مفصلي را هم تغذيه ميكند.
منيسك Meniscus
منيسك در مفصل زانو وجود دارد. از جنسي شبيه غضروف است و موجب افزايش پايداري مفصل شده و نقش جذب كننده شوك هاي ناشي از ضربات ناگهاني به مفصل را هم بازي ميكند.
درباره ي ارتوپدي بيشتر بدانيد
درباره ي ارتوپدي بيشتر بدانيد
ارتوپدي Orthopedics شاخه اي از جراحي است كه در حيطه سيستم حركتي بدن فعاليت دارد. سيستم حركتي شامل استخوان ها، مفاصل، عضلات و ديگر بافت هايي است كه در اندام هاي حركتي وجود دارند.
با ساختمان مفصل آشنا شويد
متخصص ارتوپدي كه به آن متخصص استخوان و مفاصل يا جراح استخوان و مفاصل يا ارتوپد هم ميگويند سعي ميكند تا با استفاده از روش هاي جراحي و غير جراحي به درمان مشكلات سيستم حركتي بدن اهتمام ورزد. مشكلاتي مانند :
آسيب هاي استخوان ها و مفاصل بدنبال ضربات مثل شكستگي، در رفتگي، كشيدگي و رگ به رگ شدن، پاره شدن تاندون ها و رباط ها و ...
آسيبهاي ورزشي
خراب شدن مفاصل بدن مثل آرتروز و ساييدگي مفصل
عفونت اندامها
تومورهاي استخوان و بافتهاي نرم اندام
بيماريهاي مادرزادي اندامها
كلمه ارتوپدي ريشه يوناني داشته و اولين بار آنرا آقاي نيكولاس آندري Nicolas Andry در سال 1741 ميلادي از ادغام دو لغت ارتو Orthos به معناي صاف و مستقيم و لغت پدي Paideion به معناي كودك و بچه درست كرد. علت اين تركيب آن بود كه در ابتدا ارتوپدي بدنبال صاف كردن اندامها در بچه هايي بود كه دست و پا يا ستون فقرات كج داشتند.
آموزش ارتوپدي
در ايران افرادي كه مدرك دكتراي پزشكي دارند با طي يك دوره تخصصي چهار ساله در دانشكده هاي پزشكي مدرك تخصصي ارتوپدي را دريافت ميكنند. دوره چهار ساله تخصصي ارتوپدي را دوره رزيدنتي Residency ميگويند و پزشكي كه در حال طي اين دوره است را رزيدنت Resident مينامند. پس از طي اين دوره چهار ساله از فرد رزيدنت امتحاني به نام بورد تخصصي ارتوپدي Orthopedic board گرفته ميشود و كساني كه در اين امتحان قبول ميشوند را صاحب بورد تخصصي مينامند.
به علت گسترش انفجارگونه علوم در همه شاخه ها من جمله ارتوپدي، پزشكي ارتوپدي به زير شاخه هايي تقسيم شده است و بسياري از متخصصين ارتوپدي فعاليت كاري خود را به يك زير شاخه محدود كردهاند. آنها به اين طريق سعي ميكنند بيشترين تمركز خود را در يك زمينه بگذارند تا علم و تجربه بيشتري را در آن زمينه كسب كنند. اين زير شاخه ها عبارتند از:
جراحي دست
جراحي شانه و آرنج
جراحي ستون مهره
جراحي لگن و مفصل ران
جراحي زانو
جراحي پا
جراحي ارتوپدي كودكان
حراجي تومورهاي سيستم حركتي
جراحي تروما و آسيبهاي اسكلتي
جراحي آسيبهاي ورزشي
البته همه زير شاخه هاي تخصصي ذكر شده فقط محدود به ارتوپدي نيستند. بطور مثال متخصصين جراحي عمومي هم يك زير شاخه تخصصي بنام جراحي دست دارند و يا متخصصين جراحي اعصاب هم اعمال جراحي ستون فقرات را انجام ميدهند.
البته همه زير شاخه هاي تخصصي ذكر شده فقط محدود به ارتوپدي نيستند. بطور مثال متخصصين جراحي عمومي هم يك زير شاخه تخصصي بنام جراحي دست دارند و يا متخصصين جراحي اعصاب هم اعمال جراحي ستون فقرات را انجام ميدهند.
در بعضي از اين زير شاخه ها و در بعضي از كشورها دوره هاي تخصصي چند ماهه تا يك ساله اي وجود دارد كه به آنها فلوشيپ Fellowship ميگويند. متخصصين ارتوپدي با گذراندن اين دوره ها در دانشكده هاي پزشكي، سعي ميكنند مهارتهاي عملي خود را در درمان بيماريهاي يك زير گروه تخصصي خاص بيشتر كنند.
اعمال جراحي ارتوپدي
درمانهاي مختلفي به توسط متخصصين ارتوپدي انجام ميشود كه شايعترين آنها عبارتند از
جا اندازي شكستگيها بصورت بسته با كمك عمل جراحي
اعمال جراحي تعويض مفصل
آرتروسكوپي مفاصل
استئوتومي استخوانها و تصحيح تغيير شكل آنها
پيوند استخوان
ترميم عصب
ترميم يا جابجا كردن تاندون ها
ما در حالحاضر اصلا چيزي به نام بيماري ارتوپدي در ايران نداريم. شايد چند بيماري عفوني مانند عفونت زانو و استخوان و... داشته باشيم، اما باز بيماري تلقي نميشود. آن چيزي كه ما اكنون در ايران بهعنوان اشكالهاي ارتوپدي داريم، بيشتر مربوط به مسائلي است كه انسان درطول زمان پيدا ميكند. مسائل و مشكلهايي كه اغلب بهعلت نوع سبك زندگي، ورزشكردن، اضافهوزن و...، زودتر در ايران اتفاق ميافتند.
شايعترين علتي كه بيماران در حوزه غيرتصادفها به ما مراجعه ميكنند، آرتروز(بهويژه آرتروز زانو) است؛ علت اصلي ايجاد آرتروز زانو، تحمل تمام وزن بدن است. اغلب صدمههاي واردشده بهزانو بسيار زياد است، بههميندليل بهسرعت بهسمت آرتروز پيش ميرود. چنانچه وزن فرد زياد، ورزش و تحركش كم و ميزان چهارزانو و روي زمين نشستن فرد زياد باشد، آرتروز زودتر اتفاق خواهد افتاد.
آرتروز را بشناسيم
آرتروز يك بيماري مزمن مفصل است كه در آن غضروف مفصلي كم كم از بين مي رود. در ابتدا غضروف پوشاننده انتهاي استخوان خاصيت ارتجايي و قدرت خود را از دست ميدهد، كم كم نازك شده و اين امر آن قدر پيشرفت مي كند تا استخوان زير غضروف بدون پوشش غضروفي مانده و سطح دو استخوان مجاور در ناحيه مفصل به هم نزديك شده و در موارد پيشرفته به هم ساييده مي شوند. با گذشت زمان در لبه هاي مفصل استخوان سازي زيادي و غير طبيعي تشكيل مي شود.با پيشرفت آرتروز درد شديدتر مي شود. بيماراز درد، خشكي، تغيير شكل و گاهي صداي مفصل در هنگام حركت آن شاكي است. در دوران حاد آرتروز، در اثر التهاب به وجود آمده، مفصل ورم مي كند و درد آن شديدتر مي شود. گاهي مفصل آب مي آورد. در اثر درد و بي حركتي كم كم عضلات اطراف ضعيف مي شوند.
بهترين محصولات براي درمان انواع آرتروز